Limon Tohumlar (Citrus × limon)
Limon Tohumlar (Citrus × limon)
4 veya 10 tohumluk Paket Fiyatı.
Limon (Citrus × limon), yıl boyunca büyümeyi sürdüren, kışın yapraklarını dökmeyen küçük bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Halk dilinde suluzırtlak, cıcık ve zıvrak da denilmektedir.
Limonun anavatanı kesin olarak bilinmemektedir, ancak ilk Güney Asya'da yetiştirildiği düşünülmektedir. Ilıman iklime sahip bölgelerde yetiştirilen ve uçucu yağ taşıyan limon meyveleri, Hindistan, Güney Amerika, Güneydoğu Asya, Kaliforniya, Ege ve Akdeniz gibi bölgelerde yoğun bir şekilde üretilir. Meyve öncelikle suyu için kullanılır, eti ve kabuğu ise aşçılık ve fırıncılık alanlarnda kullanılabilir. Limon suyu yaklaşık %5 asittir ve pH değeri 2 ile 3 arasındadır. Bu özellikleri meyveye ekşi tadını verir.
Etimoloji
Türkçedeki limon kelimesi, Arapça ve Farsça'da aynı anlama gelen līmūn veya līmōn (ليمون) sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük ise Sanskritçe'de aynı anlama gelen nimbū (निम्बू) sözcüğünden alınmıştır. Antik çağdan beri bilinen acı limonun (citron) değişik türü olarak Avrupa ülkelerine 12. yy'da Arap ülkelerinden getirildiği için Avrupa dillerinde de limon kelimesi Arapçadan alınmıştır.[2]
Limon sözcüğünün bir Türki dilde geçtiği ilk kaynak 1303 tarihli Codex Cumanicus iken, Osmanlıca ve Türkçe'de ilk atıf 1876 yılında Lehce-i Osmanlı kitabına dayanır.[2]
Tarihçe
Limon bitkisi "ekşi portakal" ya da turunç olarak da bilinen Citrus aurantium, ile ağaç kavunu olarak bilinen Citrus medica'nın çaprazlanması ile elde edilen bir doğal hibritdir. İlk olarak limonun nerede ortaya çıktığı bilinmese de, ilk yetiştirilmeye başlanan yerlerin Güney Hindistan, Myanmar ve Çin olduğu tahmin edilmektedir.
M.S 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu döneminde Güney İtalya'ya öncü limon meyveleri getirilmiş, ancak tarımı pek yaygınlaşmamıştır.[3] M.S 7. yüzyılda limonun İran'da, daha sonra ise Irak ve Mısır'da tarımı yapılır hale gelmiştir.[3] 11. ve 16. yüzyıl arasındaki dönemde ise Avrupa'ya gelen limon, neredeyse bütün Akdeniz havzasında yetiştirilir hale gelmiştir.[3]
1493'te Kristof Kolomb Amerika'yı fethedince pek çok narenciye türü gibi limon da bu kıtaya getirilmiş ve ABD'de başta Kaliforniya ve Florida eyaletleri olmak üzere Amerika kıtasının büyük bir kısmında yetiştirilir hale gelmiştir.[3] 1797'de James Lind, denizcilerin iskorbüt hastalığına karşı korunması ve tedavisi için C vitamini de içeren limon suyunun yemeklere katılmasının yararlı olacağı sonucuna ulaşmıştır.[4]
Kullanım
Besin olarak
Özellikle çorbalarda, yemeklerde, salatalarda, lezzeti artırmak kullanılan limon suyu önemli bir C vitamini kaynağıdır. Limon ve misket limonu limonata yapımında kullanılabileceği gibi içeceklerde garnitür olarak, buzlu çay veya alkolsüz içeceklerde bir dilim şeklinde bardağın içinde veya kenarında kullanılabilir. Limon suya tat vermesi için de kullanılır.
Limon suyu balık yemeği üzerine sembolik olarak sıkılır. İlave olarak limon suyu salamuraya yatırılmış et pişirilmeden önce bir parça şeklinde de kullanılır. Bazı insanlar limonu bir meyve gibi yemeyi sever. Fakat daha sonra sitrik asit ve şekeri dişlerden temizlemek için su kullanmak gereklidir. Limon kendisi veya misket limonu ile birlikte reçel yapımında kullanılır.
Pek çok diğer bitki limon ile aynı tada sahiptir. Yakın zamanda Avustralya'da lemon myrtle bitkisi, limonun popüler bir alternatifi hâline gelmiştir. Bitkinin sıkılan ve kurutulan yaprakları yenilebilir ve limon tadındadır, fakat sitrik asit içermez.
Alternatif tıp
Limon çeşitli alternatif tıp uygulamalarında da kullanılabilir. Tonik olarak kullanıldığında, sindirim sistemi, bağışıklık sistemi ve deri için yararlı olduğuna dair halk ınanışları bulunmaktadır.Hint geleneksel tıbbı olan Ayurveda da ise bir fincan sıcak limon suyunun ciğerleri temizleyeceğine inanılmaktadır. Aromaterapi içinde, limonun içerdiği kimyasal maddelerin, özellikle de uçucu yağların, eğer buhar şeklinde kişiye verilirse stresi azaltacağı yönünde inanışlar da bulunmaktadır.
Kimyasal yapı
Limon ve diğer turunçgiller pek çok farklı kimyasal maddeyi içerirler. Bir terpen olan D-limonen, limona kokusunu ve tadını veren bir maddedir. Limonlar ayrıca önemli miktarda sitrik asit içerirler. Bu nedenle düşük değerde pH'a ve ekşi tada sahiptirler. İnsan sağlığı için gerekli olan C vitamini (asorbik asit) bakımından zengin olan limon, 100 ml suyunda yaklaşık olarak 50 miligram C vitamini (tavsiye edilen günlük değerin % 55'i) ve 5 gram sitrik asit içerir. Limonlar yağ ve esans özünü çıkartmak için işleme tabi tutulabilirler.